Z roku na rok wytyczne odnośnie wartości współczynników przenikania ciepła oraz wymogi energetyczne stawiane budynkom stają się coraz bardziej rygorystyczne. Zgodnie z zapowiedzią, od 1 stycznia 2021 r. budownictwo czeka rewolucja. Związana jest ona ze zmianą dopuszczalnej wartości współczynnika Ep, która dla budynków jednorodzinnych wyniesie 70 kWh/(m2·rok). Co to znaczy? Od tej pory maksymalne roczne zapotrzebowanie na nieodnawialną energię pierwotną, użytą do ogrzewania, wentylacji, przygotowania ciepłej wody użytkowej, chłodzenia oraz oświetlenia, nie będzie mogło przekroczyć tej wartości. Dla porównania obecne zużycie wynosi około 95 kWh/(m2·rok). Ale co to znaczy w praktyce? Czy wpłynie to na sposób w jaki budujemy domy? Owszem. Od 2021 roku będziemy musieli zastosować w swoim domu urządzenie, korzystające z energii odnawialnej.
I choć pojęcia takie jak rekuperacja czy pompa ciepła mogą brzmieć obco, to jednak w niedalekiej przyszłości wejdą one do mowy codziennej. Obecnie znane są one inwestorom, rozważającym budowę domu energooszczędnego lub pasywnego. Pomimo, iż większość z nas nadal buduje swoje domy w technologii tradycyjnej, to coraz chętniej inwestujemy w budownictwo energooszczędne i pasywne. I o takich domach rozmawiam z mgr inż. Anną Bal, projektantką z Ibudhaus, firmy która od ponad 25 lat buduje domy w technologii szkieletowej, a od dłuższego czasu specjalizuje się również w budownictwie pasywnym.
Domy pasywne – trochę teorii
Na początek zacznijmy może od wyjaśnienia, jaki dom można nazwać pasywnym?
Zgodnie z definicją dom pasywny ma mieć niskie zapotrzebowanie na energię do ogrzewania – poniżej 15 kWh/(m2·rok). Dzięki temu uzyskujemy niskie koszty użytkowania i jednocześnie jest to ekologiczne rozwiązanie.
Zapotrzebowanie na poziomie 15 kWh/(m2·rok) jest faktycznie bardzo niskie. W jaki sposób możemy to uzyskać?
Stosując rozwiązania charakterystyczne dla budownictwa pasywnego.
Czyli?
W domu pasywnym dbamy przede wszystkim o zwiększoną izolacyjność przegród: ścian, dachu, posadzki. Niezwykle ważne jest, aby stosować stolarkę okienną i drzwiową o podwyższonej izolacyjności. Dom pasywny musi być budynkiem szczelnym.
Czy to wszystko?
Skądże. Obowiązkowym elementem domów pasywnych i energooszczędnych jest wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła, czyli rekuperacja. Ponadto musimy rozważyć, który sposób ogrzewania u siebie zastosujemy. Mamy do wyboru pompę ciepła, ogrzewanie elektryczne bądź gazowe. W niedalekiej przyszłości, coraz popularniejsze będzie rozwiązanie, bazujące na ogniwach fotowoltaicznych w połączeniu z ogrzewaniem elektrycznym.
Jak wygląda dom pasywny
Czy to prawda, że domy pasywne wizualnie różnią się od domów tradycyjnych?
Niekoniecznie. Po prostu są to domy o zwartej bryle, zwykle na rzucie prostokąta. Dach w takim domu jest zazwyczaj jedno- albo dwuspadowy. Z pewnością nie znajdziemy w nich lukarn czy różnego rodzaju wykuszy.
Przejdźmy teraz do działki budowlanej. Podobno powinna ona być mocno nasłoneczniona, to prawda?
Nie jest to konieczne. W naszym klimacie budynki te nie wymagają aż tak dużych zysków słonecznych. Aktualnie nie jest to kwestia kluczowa. Ważne, by przy budowie domu uwzględniać wszystkie elementy jednocześnie.
To jakie założenia stosujecie przy swoich realizacjach?
Ogólnie zakłada się, by duże przeszklenia były skierowane na południe, a małe po stronie północnej. Jednak nie jest to rozwiązanie idealne. Z praktyki wiemy, że powstaje wówczas problem z przegrzewaniem się budynku. Dlatego większe przeszklenia najlepiej dać od wschodu bądź zachodu. Wiele z projektów domów pasywnych często ma dużo przeszkleń, wręcz całe ściany są przeszklone, ale żyje się w nich po prostu jak w szklarni. Pomimo, iż jest to ładne rozwiązanie, to jest ono dość niepraktyczne. A poza tym niekoniecznie wpływają na energooszczędność budynku. Mam tu na myśli to, że zyski słoneczne, które przy obliczeniach osiągają wysokie wartości, po prostu sztucznie poprawiają charakterystykę energetyczną budynku. W rezultacie przy takim rozwiązaniu, konieczny będzie montaż klimatyzacji, która pamiętajmy, że też zużywa energię.
Czy są jeszcze jakieś elementy, na które warto zwrócić uwagę przy budowie domów pasywnych?
Obowiązkowo należy zamontować rolety zewnętrzne, zabezpieczające budynek przed przegrzewaniem. W ten sposób oszczędzamy energię potrzebną do działania klimatyzacji. Pamiętajmy, że budynek przegrzewa się głównie jesienią i na wiosnę, kiedy słońce jest nisko i silnie ogrzewa. Ponadto warto zadbać, aby na działce od strony północnej posadzić roślinność iglastą. Dzięki temu budynek jest dobrze ochroniony przed wpływami atmosferycznymi. Natomiast od południa sadzimy roślinność liściastą. W lecie chroni ona przed przegrzaniem, zaś w zimie, gdy nie ma liści, nie blokuje zysków słonecznych.
I oczywiście pamiętajmy, że jeśli chcemy mieć jak najmniejsze zużycie energii podczas eksploatacji domu, to na co dzień stosujmy żarówki i urządzenia energooszczędne. Ale o tym chyba nie muszę przypominać.
Czy budowa domu pasywnego jest opłacalna
Jakie są różnice w kosztach budowy domu pasywnego lub energooszczędnego od domu tradycyjnego?
W technologii szkieletowej, która w założeniu jest technologią energooszczędną, przegrody mają dużą izolacyjność cieplną. Wówczas przekształcenie budynku na pasywny dla domu o powierzchni 120 m2 to koszt około 50 tys. zł. W przypadku domu wzniesionego w sposób tradycyjny koszt ten byłby znacznie większy. Wtedy takie rozwiązanie jest raczej nieuzasadnione pod względem ekonomicznym.
Czy dom pasywny można traktować jako inwestycję?
Oczywiście. Sądzę, że w przypadku sprzedaży takiego domu nie traci on tak na wartości jak dom tradycyjny.
Czy taki dom jest trudniejszy w budowie?
Tak, taki dom jest trudniejszy w budowie. Wymaga on szeregu drobnych zmian technologiczno – konstrukcyjnych, które prowadzą do pasywności. Ibudhaus jest jedną z niewielu firm w Polsce, które budują domy pasywne z gwarancją pasywności zgodnie z wytycznymi Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (w skrócie NFOŚiGW). Budowa domu pasywnego w systemie gospodarczym lub przez firmę bez doświadczenia jest raczej niemożliwa.
Budownictwo pasywne w Polsce
Z czego według Was wynikają obawy ludzi przed takimi realizacjami?
Klienci nie wierzą, że koszty ogrzewania w domu pasywnym są tak niskie. W dodatku niektórym wydaje się, że budynek pasywny jest dużo droższy w budowie od domu energooszczędnego.
Z założenia wszystkie domy, które proponujemy naszym klientom są energooszczędne. W sytuacji, gdy nie mogą sobie oni pozwolić na dom pasywny, zachęcamy żeby zdecydowali się na jakieś elementy budownictwa pasywnego np. zamiast wykonywać kominek, środki te mogą przeznaczyć na montaż rekuperacji.
Tylko, że większość z nas marzy o spędzaniu czasu przy kominku…
Tak. Tylko jeśli kwestie związane z ekologią są dla nas ważne oraz chcemy uniknąć niepotrzebnych wydatków, to wówczas zachęcamy klientów do rezygnacji z kominka. Te ładnie wyglądające – mają dużą szybę. Zwykle są za dużej mocy i przegrzewają budynek. W efekcie klienci często przestają palić w kominku.
Jak się zmienia zainteresowanie Polaków tego typu budownictwem na przestrzeni ostatnich lat?
Ibudhaus budową domów szkieletowych zajmuje się od ponad 25 lat. W porównaniu z budownictwem tradycyjnym, domy szkieletowe są z założenia domami energooszczędnymi. Gdy 2013 roku wprowadziliśmy do oferty domy pasywne, rekuperację oraz pompę ciepła, to dla większości klientów były to totalnie nowe rzeczy. Odwiedzali nasz budynek modelowy, nie spotykając się wcześniej z takimi pojęciami. Obecnie jest znacznie lepiej. Zdecydowana większość dobrze orientuje się na czym polega budownictwo pasywne, a rekuperacja staje się już standardem. Widzimy też, że większość ludzi przychodzi z nastawieniem: „Chcę dom energooszczędny”.
Co skłoniło Waszą firmę do specjalizacji w tym kierunku? Zapotrzebowanie, zapytania ze strony klientów, trendy?
Jak już wspominałam domy pasywne wprowadziliśmy do oferty niecałe siedem lat temu. Wtedy dopiero zaczynało się mówić na ten temat. A my wiedzieliśmy, że takie budownictwo to przyszłość. Aspekt ekologiczny jest dla nas bardzo ważny. Nieustannie staramy się doskonalić w tym temacie. Ze względu na szybko zachodzące zmiany klimatyczne, wszyscy musimy zwracać uwagę nie tylko na ekologię w życiu codziennym, ale też m.in. na to jaki dom chcemy wybudować.
Dom pasywny – czy dla każdego
Czy istniejący dom można przekształcić w pasywny? Pewnie inwestycja ta jest opłacalna wyłącznie przy budowie od podstaw…
Przekształcenie istniejącego domu w pasywny jest raczej niemożliwe. Głównym problemem jest szczelność budynku, która jest trudna do osiągnięcia w starszych domach. W dodatku przekształcenie takiego budynku jest ekonomicznie nieuzasadnione.
Czy kiedyś odradziliście komuś budowę domu pasywnego? Jeśli tak to dlaczego?
Odradzamy tym, którzy nie chcą iść na kompromis. Dom pasywny musi spełniać wiele wymogów, czasami wizja domu kreowana przez inwestora nie jest spójna z wymogami dotyczącymi budynków pasywnych. Np. w domach pasywnych nie montujemy okien dachowych, okien narożnych, drzwi przesuwnych bez certyfikatów szczelności. Budowę domu pasywnego odradzamy klientowi, dla którego wygląd, w sensie architektura, jest ważniejsza od energooszczędności.
Są też sytuacje, gdy klienci nie chcą mieć w domu np. rekuperacji. Tłumaczą to tym, że w sąsiedztwie ich domu występują nieprzyjemne zapachy, wytwarzane przez sąsiadujący z budynkiem zakład produkcyjny. Na szczęście producenci rekuperatorów znaleźli rozwiązanie tego problemu i wkrótce zostanie on wyeliminowany.
Czy użytkowanie takiego domu różni się od użytkowania domu tradycyjnego?
Z pewnością mieszkanie w budynku pasywnym jest bardziej komfortowe. Nie odczuwamy dyskomfortu związanego z różnicami temperatur oraz mamy wentylację mechaniczną, dzięki której mamy dostęp do świeżego, przefiltrowanego powietrza. W dodatku koszty utrzymania takiego budynku są niższe. Takie też otrzymujemy informacje zwrotne od klientów, którzy mieszkają w domach przez nas wybudowanych od kilku lat.
Budownictwo energooszczędne tylko w wykonaniu specjalisty
Czy Wasza firma nadal oferuje możliwość obejrzenia przykładowego domu wykonanego w technologii pasywnej?
Tak. Nasz pasywny budynek modelowy z pompą ciepła i rekuperacją znajduje się na Śląsku w Pszczynie. Został zbudowany kilka lat temu. Można go odwiedzić, w nim też znajduje się biuro naszej firmy.
Jak to jest u Was w firmie: czy projektujecie takie domy, czy trzeba przyjść do Was z gotowym projektem? A może przerabiacie projekt na pasywny?
Nie każdy zaprojektowany budynek może być budynkiem pasywnym. Staramy się raczej bazować na naszych projektach i oczywiście dostosowywać je do potrzeb naszych klientów. Dzięki temu, że nasze budynki są zweryfikowane przez weryfikatorów z NFOŚiGW oraz mamy opracowane typowe rozwiązania konstrukcyjno – technologiczne, możemy zaproponować sprawdzone rozwiązanie, tak aby klient otrzymał dom tani w eksploatacji.
Czy Wasze domy przechodzą testy certyfikacyjne, po którym uzyskują certyfikat domu pasywnego? Czy istnieje możliwość zwrotu części kosztów budowy przy wsparciu odpowiednich instytucji?
Kilka lat temu był program dofinansowań z NFOŚiGW dedykowany dla domów pasywnych i energooszczędnych. Wówczas dofinansowania mieściły się w zakresie 30 – 50 tys. zł, z którego korzystali również nasi klienci. Wymagania tego programu były bardzo rygorystyczne. Niestety program został zamknięty i aktualnie nie ma dofinansowań na sam budynek. Ale istnieją dofinansowania na pompę ciepła, rekuperację, czy też ogniwa fotowoltaiczne. Jeśli jednak klienci chcą mieć dom certyfikowany zgodnie z wytycznymi NFOŚiGW, ale bez dotacji, to istnieje taka możliwość.
Na zakończenie, proszę odpowiedz na następujące pytanie: czy uważasz, że dom pasywny to tylko tymczasowy trend czy standard przyszłości?
Zdecydowanie będzie to standard przyszłości. Myślę, że budownictwo energooszczędne i pasywne, za jakiś czas stanie się naszą codziennością.
Dziękuję bardzo za rozmowę. A firmie Ibudhaus życzę wielu ciekawych realizacji w 2020 roku i na kolejne lata.
Dziękujemy.
Tych, których zainteresował temat domów pasywnych, zachęcam do odwiedzenia strony internetowej ibudhaus.pl. Znajdziecie tam sporo informacji m.in. na temat technologii oraz projekty domów pasywnych.
Czy według Was domy pasywne to tylko chwilowy trend czy będzie to standard niedalekiej przyszłości? A może jesteście posiadaczami takiego domu i chcielibyście podzielić się swoim doświadczeniem w tym temacie?
Zapraszam do podzielenia się swoja opinią poniżej w komentarzu.
Udanego dnia!
Baba z Budowy
